استخرهای ناایمن و خاموشی چاهها؛ کابوس تازه کشاورزان
صدای تشنگی زمینهای کشاورزی از هر گوشه به گوش میرسد. کاهش بیسابقه بارشها، بالا رفتن دما و استمرار دورههای خشک، حیات اقتصادی و اجتماعی شهرستانهایی همچون بردسکن، خلیلآباد، کاشمر و کوهسرخ را با تهدیدی جدی روبهرو کرده است؛ تهدیدی که نه تنها حجم تولیدات را کاهش داده، بلکه بنیان معیشت هزاران کشاورز را به لرزه انداخته است. در چنین شرایطی، استخرهای کشاورزی به عنوان ذخیرهگاههای طلای مایع، یعنی آب، به یکی از مهمترین امیدهای تداوم کشت و کار بدل شدهاند. این استخرها میتوانند در روزهای بیآبی، همچون سپری محافظ، مزارع و باغها را از تشنگی برهانند و جریان حیات را در رگهای زمین جاری سازند. با وجود این نقش حیاتی، چهره استخرهای کشاورزی در خراسان رضوی چندان بیعیب و نقص نیست. بخش قابل توجهی از آنها بدون مجوز احداث شده و بخش دیگری نیز استانداردهای لازم ایمنی را ندارد؛ معضلی که خطرات جانی، حوادث غمانگیز و اتلاف منابع را به همراه داشته است. کشمکش میان ضرورت احداث و الزام رعایت اصول فنی، به جدالی میان مدیران، کارشناسان و کشاورزان انجامیده است. برخی بر نقش غیرقابل انکار این سازهها در مدیریت آب تأکید دارند و برخی دیگر، از پیامدهای فنی و محیطزیستی آن به شدت انتقاد میکنند. با نگاهی میدانی به شهرستان خلیلآباد، به چالشهای موجود در احداث و بهرهبرداری از استخرهای کشاورزی، تأثیر سیاستهای کلان بر کوچکترین واحدهای کشاورزی، و صدای بیپرده کشاورزانی که میان امید و ناامیدی دست و پا میزنند، میپردازد. براساس آمارها، در حالی در تمامی شهرستانهای خراسان رضوی استخرهای کشاورزی با حجم بسیار زیاد احداث شدهاند که درصد قابل توجهی از آنها فاقد مجوز و غیرمجاز هستند؛ این وضعیت به وضوح نشان دهنده چالشهای بزرگ در مدیریت منابع آبی و عدم نظارت کافی بر ساخت و بهرهبرداری از این استخرهاست. در حالی که کشاورزان برای تأمین آب مزارع خود به این استخرها وابستهاند، بسیاری از آنها در شرایط ناایمن و غیرقابل پیشبینی قرار دارند.